Moja droga

Tomasz G

Dzieje chrześcijaństwa w Czechach ....

Pradzieje: wpływy Niemiec i Bizancjum ....

Chrześcijaństwo zaczęło przenikać do Czech prawdopodobnie pod koniec VIII wieku.
Na terenach Czech i Moraw działali misjonarze, zwłaszcza z sąsiedniej Bawarii.
13 stycznia 845 r. w Ratyzbonie chrzest przyjęło 14 czeskich książąt wraz ze swymi drużynami.
Kolejnym etapem chrystianizacji dzisiejszego terytorium Republiki Czeskiej była misja św. Cyryla i Metodego ...Słowiańskich Apostołów - dotarli oni na Morawy w roku 863, wprowadzając słowiański alfabet – głagolicę i wtedy doszło do przekładu Pisma Świętego. na język narodowy... tak samo było też z liturgią .
Misji tej jednak towarzyszyły intrygi duchownych niemieckich.
Metody został nawet aresztowany i uwięziony ale jego uczniowie działali dalej nie tylko w Czechach ale i w południowej Polsce np : na Śląsku i Małopolsce czyli Wrocław i Kraków... gdzie działali aż do XII wieku... mimo prześladowań ze strony władz kościelnych.
Po jego śmierci działający w Nitrze niemiecki biskup Wichingem wygnał jego uczniów z kraju, a niebawem zanikło także państwo Wielkomorawskie.
Pomimo, że w 895 r. czeski książę Spytychniew I podporządkował Czechy Bawarczykom, zaś Kościół należał do diecezji w Ratyzbonie, nadal sprawowano liturgię słowiańską.
W roku 973 powstało biskupstwo w Pradze.
Jego drugim pasterzem (w 983 r). był św. Wojciech .

Późne średniowiecze ...

W 1063 r. powstało biskupstwo w Ołomuńcu na Morawach.
W XI i XII wieku przybyli do Czech benedyktyni, premonstratensi i cystersi, odgrywając ogromną rolę w rozwoju życia intelektualnego i kulturowego kraju.
XIII wiek to okres rozwoju dzieł charytatywnych Kościoła związanych z postaciami dwóch świętych: Agnieszki Czeskiej oraz Zdzisławy z Lemberku.
Przybywają też zakony żebracze: franciszkanie, augustianie i dominikanie.
W tym ostatnim przypadku założycielami pierwszych klasztorów są Polacy - św. Jacek i bł. Czesław.
30 kwietnia 1344 diecezja praska została podniesiona do rangi archidiecezji.
Kościół dzięki licznym nadaniom stał się instytucją niezależną.
W jego rękach znajdowała się 1/3 ziemi.
Ta sytuacja doprowadziła do kryzysu, który z całą siłą wybuchł w XV wieku.
Bo w Czechach nadal działali zwolennicy "Obrządku Słowiańskiego" oraz sympatycy angielskiego reformatora księdza dr Jana Wiklifa który podobnie jak potem ksiądz dr Jan Hus stawiał Biblie ponad tradycję i odrzucał kult obrazów i świętych.. czyli rzeczywistą a nie tylko symboliczną obecność Jezusa w eucharystii , podobnie jak przymusowy celibat duchownych ...poza tym oboje duchowni też byli zwolennikami kościołów narodowych i Biblii oraz liturgii w językach narodowych .

Rewolucja husycka i zamieszki XV wieku ....

Symbolem napięć w ówczesnym Kościele stała się osoba księdza dr Jana Husa.
Krytykował on nadużycia w głoszeniu odpustów.
W 6 lipca 1415 r. został wyłączony z Kościoła i spalony na stosie mimo gwarancji " bezpieczeństwa" od cesarza Zygmunta Luksemburskiego i samego soboru w Konstancji .
Nastąpił gwałtowny rozwój wydarzeń, który doprowadził do wybuchu krucjat i wojen husyckich.
W ich konsekwencji doszło do zniszczenia szeregu dzieł kultury i sztuki a także rozbicia organizacji kościelnej w Czechach.
Ziemię zagarnęła husycka szlachta.
Chrześcijanie podzielili się na przyjmujących Komunię pod jedną postacią czyli tylko chleb bez wina oraz na tych, którzy przyjmowali Eucharystię pod dwoma postaciami (ultrakwiści).
Natomiast na Morawach struktury kościelne przetrwały.
Pod koniec XV wieku wyłonił się z husytyzmu ruch religijno-społeczny Braci Czeskich, który zyskał na znaczeniu w następnym okresie w Czechach i Polsce .

Reformacja i misja jezuitów ....

Na początku XVI wieku dotarły z Niemiec do Czech wpływy luteranizmu, który znalazł podatny grunt u Czeskich Husytów.
Protestantyzm upowszechniał się szczególnie na pograniczu z Niemcami oraz pośród ludności pochodzenia niemieckiego.
Doprowadziło to do dalszych podziałów religijnych i politycznych kraju gdy w 1556 roku przybyli do Czech jezuici a 5 lat później zakończył się długi, trwający od 1421 r. wakans na stolicy arcybiskupów praskich .

Klęska pod Białą Górą, terror Habsburgów i germanizacja ...

Wobec nasilającej się dyskryminacji protestantów, w 1618 r. reprezentanci czeskiej szlachty udali się na Hradczany, aby złożyć protest u przedstawicieli cesarza Macieja Habsburga.
Spotkanie miało burzliwy przebieg: dwóch najbardziej znienawidzonych namiestników cesarskich zostało wyrzuconych przez okno na stertę odpadków (ucierpieli tylko na honorze).
Była to druga defenestracja praska, która zapoczątkowała czeskie powstanie stanów i wojnę trzydziestoletnią ( miedzy katolikami a protestantami w Europie w latach 1618 - 1648 ) .
Kulminacją stała się przegrana przez Czechów bitwa pod Białą Górą 8 listopada 1620 r.

Zwycięscy Habsburgowie rozpętali w Czechach terror: na praskim Rynku Staromiejskim ścięto 27 najwybitniejszych przedstawicieli husyckiej szlachty czeskiej.
Następnie planowo zamordowano 600 najważniejszych przedstawicieli czeskiej elity społecznej i kulturalnej.
Skonfiskowano majątek protestantów (połowę wszystkich posiadłości ziemskich) i przekazano go lojalistom i sojusznikom.
Przekazano kościoły katolikom.
W tamtym okresie tysiące protestantów czeskich uciekło na Śląsk i do Polski gdzie tworzyli husyckie wspólnoty Braci Czeskich.
Czechy stały się krajem wyludnionym (liczba mieszkańców zmalała o 3/4) i zrujnowanym ekonomicznie.
Habsburgowie zlikwidowali niezależność Królestwa Czech, tworząc z niego własną dziedziczną prowincję, tępiąc język czeski i kulturę oraz nasilając germanizację.

Skutkiem tej polityki było całkowite zniemczenie szlachty i praktycznie wszystkich wyższych i średnich warstw społecznych; język czeski stał się w XVIII wieku niemal wyłącznie językiem niewykształconych chłopów.

Kontrreformacja: odnowa kulturowa i sojusz „tronu z ołtarzem” ....

Jednocześnie Kościół katolicki nasilił działalność misyjną.
Tłumaczono zasady wiary i wyjaśniano trudności.
Powstawały nowe struktury kościelne: w 1664 r. diecezja Hradec Kralove, a w 1655 r. diecezja litomierzycka.
Od II połowy XVI wieku następowała stopniowa odnowa życia duchownego a w wieku XVIII doszło do ustabilizowania sytuacji kościelnej.
Ogromne zasługi dla rozwoju edukacji mieli jezuici.

W 1781 r. Cesarz Józef II wydał edykt tolerancyjny, umożliwiający wyznawanie innych niż katolicyzm odłamów chrześcijaństwa.
Kilka lat później, w 1787 r. przynależność do Kościołów protestanckich – luterańskiego i reformowanego deklarowało 78 tys. osób, co stanowiło mniej niż 2 proc. ludności Czech i Moraw. Reformy józefińskie doprowadziły też do utworzenia kolejnych diecezji: brneńskiej i czeskobudziejowickiej.

Polityka józefinizmu przyczyniła się ponadto do objęcia Kościoła pełną kontrolą państwa, a księża stali się praktycznie urzędnikami państwowymi.
Do ich obowiązków należało przekazywanie ludności rozporządzeń władz świeckich, prowadzenie akt stanu cywilnego, powiadamianie władz o aktach przemocy, czuwanie nad stanem zdrowotnym gmin, itd.
Księży wychowywano w seminariach nie jako pośredników między Bogiem a ludźmi, lecz jako pośredników między władzami państwowymi a wiernymi.
Sojusz „tronu i ołtarza” trwał do 1918 r a to jeszcze bardziej zniechęcało naród Czeski do kościoła oraz religii i tak jest do dziś .

Niepodległa Czechosłowacja: napięcia w relacjach z młodą republiką ....

Utworzenie niepodległej Czechosłowacji to okres konfrontacji młodego państwa z Kościołem.
W tej atmosferze do rangi symbolu urosło zniszczenie w październiku 1918 r. kolumny Matki Bożej na rynku Starego Miasta w Pradze.
Arcybiskup stolicy Czech, Pavel Huyn w obliczu przemocy uciekł do Rzymu.
Faktyczną władzę w Kościele przejęło tzw. Zjednoczenie Duchowieństwa Katolickiego, które przedstawiło papieżowi szereg postulatów reform.
Stolica Apostolska niby ich nie odrzuciła, obiecując szczegółowe ich rozpatrzenie.
Jednak ok. 140 niezadowolonych duchownych utworzyło 8 stycznia 1920 r. Czechosłowacki Kościół Husycki.
Politykę antykościelną wspierał pierwszy prezydent kraju, Tomáš Masaryk.
Doprowadziło to do opuszczenia Pragi przez nuncjusza apostolskiego.
Dopiero w 1927 r. udało się wypracować umowę między Kościołem a państwem, a rok później wznowiono relacje między Czechosłowacją a Stolicą Apostolską.
W 1929 r. władze państwowe podjęły patronat nad obchodami tysiąclecia śmierci św. Wacława .

II wojna światowa i później ....

Po traktacie monachijskim, a następnie utworzeniu przez Niemców tzw. „Protektoratu Czech i Moraw” powstała też "Wolna Słowacja" pod przywództwem księdza Józefa Tiso.. był on sojusznikiem III Rzeszy do końca wojny.. po zakończeniu II wojny światowej i odrodzeniu Czechosłowacji relacje rządu prezydenta Edwarda Beneša z Kościołem były względnie dobre.
Do Pragi przybył nuncjusz, abp Saverio Ritter, który 8 grudnia 1946 r. udzielił sakry nowemu arcybiskupowi stolicy Czech, Josefowi Beranowi.
Jednak komuniści już w latach 1945-1948 w północno-zachodniej części kraju, na terenach zamieszkiwanych przez mniejszość niemiecką nacjonalizowali majątek kościelny pod pretekstem, iż chodzi o własność Niemców.
Po 1989 r. doszło do odnowienia życia Kościoła, w tym życia zakonnego, zwrotu niewielkiej części majątku kościelnego, nawiązania relacji dyplomatycznych z Watykanem.
Szereg kwestii (umowa konkordatowa z Watykanem, niezależność finansowa Kościoła, sprawa własności katedry praskiej) pozostaje jednak otwartych.
W dziele odradzania wiary znaczy udział mają polscy duchowni.
Stanowią oni obecnie ponad 10 proc. duszpasterzy w Republice Czeskiej choć Czechy to nadal najbardziej laicki kraj w UE ...

źródła różne książki i internet ...

ps :

Kim był Jan Hus - Wiesław Szkopiński https://youtu.be/1dw9bIeLITc